“Είναι ευτυχής όποιος μελέτησε την ιστορία, γιατί αυτός ούτε τους πολίτες παρακινεί στην καταστροφή, ούτε ο ίδιος γίνεται άδικος.”
Ευριπίδης
Η λέξη «ιστορία» ανάγεται ετυμολογικά στο αρχαίο ρήμα «οἶδα» που σήμαινε γνωρίζω. Από το ρήμα αυτό προκύπτει η λέξη «ίστωρ» (γνώστης), η λέξη «ιστορώ» (αναζητώ πληροφορίες, επιδιώκω τη γνώση) φτάνοντας έτσι στη λέξη «ιστορία» που σήμαινε τη γνώση. Άρα, η αρχική σημασία της λέξης φτάνει να σημαίνει την επιστημονική και συστηματική παρατήρηση και αναζήτηση της γνώσης, δηλαδή της επιστήμης (σε αντίθεση με τη μυθολογία). Η σημασία της λέξης πέρασε ακολούθως στη γραπτή αναφορά σε αποκτηθείσες γνώσεις για πρόσωπα και πράγματα, στη γραπτή αναφορά σε γεγονότα του παρελθόντος, δηλαδή σε εξιστόρηση και ιστορία. Ωστόσο, η ιστόρηση των γεγονότων δεν είναι απλή αφήγηση αλλά και αναζήτηση σχέσεων αιτίου-αιτιατού, έρευνα των αιτίων που γέννησαν τα γεγονότα, δηλαδή πραγματική ιστορία.
Ο Ρωμαίος πολιτικός, ρήτορας και φιλόσοφος Κικέρων έχει αποκαλέσει «πατέρα της ιστορίας» τον Ηρόδοτο, γιατί θεωρεί ότι είναι ο πρώτος στην ιστορία των γραμμάτων άξιος του ονόματος του ιστορικού. Ο Ηρόδοτος στο έργο του «ιστορίην» συνυφαίνει την καταγραφή ιστορικών γεγονότων με τη γεωγραφία και την εθνογραφία. Αξιολογεί την αξιοπιστία των πηγών του και εκθέτει τη δική του άποψη για τα αίτια των πολέμων. Αυτός όμως που θεωρείται ο μεγαλύτερος ιστορικός όλων των εποχών, γιατί έφερε νέο πνεύμα και νέα μέθοδο στην ιστορική επιστήμη ήταν ο Θουκυδίδης. Ο σκοπός της συγγραφής του ήταν να δώσει στους μελλοντικούς σοβαρούς αναγνώστες του έργου του ένα « κτῆμα ἐς ἀεί», ώστε αξιοποιώντας τη γνώση που τους δόθηκε να ενεργήσουν ανάλογα, όταν θα ξανασυμβούν όμοια ή παραπλήσια, εφόσον η ανθρώπινη φύση δεν αλλάζει. Τα χαρακτηριστικά του έργου του που τον καθιστούν πρότυπο ιστοριογράφου είναι η αναζήτηση της αλήθειας καθώς και των σχέσεων αιτίου-αιτιατού και η καταγραφή των γεγονότων με αντικειμενικότητα και αποφυγή εντυπωσιασμού των αναγνωστών, όλα απαραίτητα στοιχεία για κάθε έργο που θέλει να θεωρείται ιστορικό.
Η σημασία της ιστορίας τόσο για το παρόν όσο και για το μέλλον της ανθρωπότητας αναδεικνύεται στο παρακάτω απόφθεγμα:
